Liverpooleko Unibertsitateko Irlandar Ikasketen Institutuak, Irish Newsekin elkartuta, iritzi- eta jarrera-inkesta bat egin zuen 2022ko apirilean.
Ikus dokumentu osoa

Hona hemen ondorio nagusiak:

– Abertzaleen bi herenek uste dute “politika deszentralizatuak hobeto funtzionatuko balu” jendea gutxiago zentratuko litzatekela Konstituzioaren gaian.

– % 30ek bihar Irlanda batu baten alde bozkatuko luke, eta 10-15 urte barru % 33,4ra baino ez da igotzen.

– Laurden batek bakarrik bozkatuko luke Irlanda batu baten alde, horrek zerga gehiago  edo osasunaren  ordaintzea ekarriko balu.

– Sinn Feineko boto-emaileen laurden bat eta SDLPkoen ia % 30 bat datoz esaterakoan ez luketela bozkatuko zergak altuagoak balira eta osasuna ordaindu beharko balitz.

– Gehiengoak Iparraldeko Batzarra aldatu nahi du, batez ere unionista, nazionalista eta ez unionista, ez nazionalisten  izendapenari dagokionez. % 10 baino gutxiago ez dago ados honakoarekin: “Politika bat Batzarreko kide guztien % 60k babesten badu, hori nahikoa izan beharko litzateke Batzarrean erkidego arteko babesa erakusteko”.

– Ia % 80 ados dago parlamentariak ez liratekeela ordaindu behar hauteskundeen ondoren Batzarra itzultzen ez bada.

– Erkidegoko gehienek uste dute “Gobernuko alderdiek batera bilatu beharko lituzketela EBren arintzeak eta erraztasunak Protokoloari dagokionez”.

Konstituzio auzia

Brexit-az geroztik, Irlanda batuari emandako babesak hazkunde txiki bat izan du baina motela.

– % 30ek bihar Irlanda batu baten alde bozkatuko luke, eta hori % 33,4ra baino ez da igotzen 10-15 urte barru bozkatzearekin galdetzean.

– Laurden batek, gutxi gorabehera, Irlanda batu baten alde bozkatuko luke, horrek “ordaintzea esan nahiko balu ere” zerga altuagoak… edo osasun-laguntzagatiko tasa bat .

– Sinn Feineko boto-emaileen bostenak eta SDLPko boto-emaileen laurdenak baino gehiagok ez lukete Irlanda batu baten alde bozkatuko, baldin eta horrek “zerga gehiago ordaintzea… edo osasun-laguntzagatiko tasa bat” ekarriko balu.

– % 74,5 ados dago hurrengo gobernuak “enplegua, osasuna eta ongizatea lehenetsi” beharko lituzkeela “gai konstituzionalen gainetik” esaldiarekin. Unionisten % 56,5 eta nazionalisten % 67,3 ados daude.

– % 57,9k uste du “politika deszentralizatuak hobeto funtzionatuko balu, jendea gutxiago zentratuko litzatekeela Konstituzioaren gaian”. Unionisten % 56,4 eta nazionalisten % 66,1 ados daude.

– Unionista eta nazionalista ez direnen % 30ek eta nazionalisten % 70,6k eta unionisten % 7,2k Irlanda Batuaren alde bozkatuko lukete 10-15 urte barru. Unionista ez direnen % 34,6ak ez daki orduan Irlanda batu baten alde bozkatuko lukeen edo ez.

– Unionisten % 9,0, nazionalisten % 16,8 eta nazionalistatzat edo unionistatzat jotzen ez direnen % 26,0 ez daude ez ados ez desados 10-15 urte barru Irlanda batu baten alde bozkatzearekin.

Batzarraren erreforma

– Erdiek baino gehixeagok babesten dute “ministro bateratu” gisa izena aldatzea eta unionisten eta nazionalisten izendapena ezabatzea, ados ez dagoen bosten baten aurrean.

– % 62k babestu du erkidegoen arteko laguntza-prozedura aldatzea, diputatu nazionalisten eta unionisten iritziak lehenesten baititu.

– % 61,7k uste dute “diputatu guztien % 60k… nahikoa izan beharko lukeela Batzarrean erkidego arteko babesa erakusteko”.

– Ia % 80 ados dago biltzarra itzultzen ez bada  parlamentariak ez liratekeela ordaindu beharreko adierazpenarekin.

– Sostengu handia dago Batzarrak egoera berriaren aurrean Europar Batasunak egoera arintzea bilatzearen alde.

– “Ez litzateke (batasunari buruzko) herritarren batzarrik sortu behar”,  unionisten % 27,5ek, nazionalisten % 10,6k eta ez  nazionalista ez unionisten % 14,1ek (ez-ez) defendatzen dute.

– Unionisten ( % 72,8), nazionalisten ( % 79,8) eta ez-ez-aren ( % 79,5) arteko adostasun esanguratsua dago esatean “hurrengo gobernuak enplegua, osasuna eta ongizatea lehenetsi beharko lituzkeela gai konstituzionalen gainetik”

Gizartea eta aldaketa

– Inkestatuen gehiengoak ( % 58,1) uste du “Gobernuko alderdiek batera bilatu beharko lituzketela Europar Batasunaren arintzeak eta erraztasunak Protokoloari dagokionez”. Unionisten artean babes handia egon da, % 71,3.

– Unionisten % 61,4k, nazionalisten % 79,7k eta ez-ez-aren % 85,5ek ezkontza-berdintasuna babesten dute.

– Ez-Ez-ek ( % 63,4) eta unionistek ( % 58,2) nazionalistek baino gehiago babesten dute abortatzeko eskubidea ( % 48,8).

– Abertzaleen % 66,1 bat dator esatean “politika deszentralizatuak hobeto funtzionatuko balu, jendea gutxiago zentratuko litzatekeela gai konstituzionalean”.

– Akordioaren ondorengo aldaketari dagokionez, unionisten % 12,4 , abertzaleen % 14,4 eta Ez-Ez-en % 20,2 bakarrik  daude ados ez onartzarekin “1998ko Ostiral Santuko Akordioaz geroztik indarkeriak nabarmen egin duela behera”.

– % 14,8 bakarrik dago ados “Ipar Irlandak kanpoko eta atzerriko inbertsio garrantzitsuak erakarri” ez dituela esatearekin.

– Komunitate bakoitzaren % 70 baino gehiago ados dago “Ipar Irlandako politikak sektarioa izaten jarraitzen duela” esatean, eta soilik % 23,8 ez dago ados “orain delitu sektario gutxiago salatzen direnarekin”.

– Bostetik bat baino ez dago ados “orain seguruagoa da erkidegoen artean mugitzea” esaldiarekin.

– % 65,8 ez dago ados “politikariek iraganeko zatiketak gainditu dituztenarekin”.

Queen Unibertsitateak eta Ulsterko Unibertsitateak elkarlanean egindako NI Life & Times inkestaren 2021eko emaitzek % 48ko babesa erakusten dute Ipar Irlanda Erresuma Batuan egotearen alde, 2016tik beherakada bat emanez.

Inkestaren arabera, identitate unionistak eta nazionalistak indartu egin dira, eta unionistak eta nazionalistak ez direnen proportzioa jaitsi egin da 2018tik.

Emaitzak txosten honetan daude jasota: brexit-aren ondorengo Ipar Irlandako Jarrera Politikoak, Katy Hayward irakasleak, Milena Komarova doktoreak eta Queen Unibertsitateko Ben Rosher doktoreak elkarrekin baimenduta.

Inkestaren funtsezko puntuak honako hauek dira:

– Belfasteko/Ostiral Sainduko Akordioa Ipar Irlanda gobernatzeko oinarririk onena da, % 6k soilik adierazten baitu erabateko aurkakotasuna.

– Nortasun nazionalisten adierazpenak gora egin du (2020an % 19 izatetik 2021ean % 26 izatera).

– Inkestatuen ia erdiek ( % 48) uste dute Ipar Irlandarako epe luzerako politikak Erresuma Batuaren parte izaten jarraitu beharko lukeela (2020an % 54 ziren).

– Heren batek ( % 34) dio Irlanda batu baten alde bozkatuko lukeela bihar.

– Inkestatuen % 63k uste du litekeena dela Brexitaren ondoren Irlanda batua izatea (2020an baino ehuneko bost puntu gehiago).

– Ipar Irlandako Protokoloa “oro har zerbait ona” dela uste duen proportzioa aise bikoiztu da % 33raino ( % 15 2020an); % 33k, berriz, “Zerbait mistoa” dela uste du, eta % 21ek “zerbait txarra” dela uste du.

– % 29k soilik babesten du Trouble garaiekin lotutako ikerketak eta prozesamenduak amaitzea.

– 1998ko Akordioaren aplikazio osoan egindako aurrerapenei babesa ematen die gehiengoak: % 62k Ipar Irlandarako Eskubideen Gutuna ikusi nahi du, eta % 59k Foro Zibikoa berrezartzea ikusi nahi du.

Colin Harvey Giza Eskubideen Zuzenbideko irakaslea da Queen ‘s Belfasteko Unibertsitateko Zuzenbide Fakultatean, George J Mitchell Bakerako Senatuaren Institutuko kidea.